येशूज्यूको दोस्रो आगमनको समय

परमेश्वरको मण्डली विश्वकोशबाट
अन्वेषणमा जानुहाेस् खाेजमा जानुहाेस्
अञ्जीरको रूख

येशूज्यूको दोस्रो आगमनको समयचाहिँ विश्वभरिका ईसाई धर्मावलम्बीहरूका लागि गम्भीर विषय हो । २,००० वर्षअघि येशूज्यूका चेलाहरूलाई पनि येशूज्यू फेरि कहिले आउनुहुन्छ भन्नेबारे ठूलो जिज्ञासा थियो । तब येशूज्यूले, सन्तहरू स्वर्गको राज्यमा प्रवेश गर्नुअघि, इन्साफको दिन नजिक आउँदा म फेरि आउनेछु भन्नुभयो । उहाँले अञ्जीरको रूखको दृष्टान्तद्वारा आफ्नो दोस्रो आगमनको समयबारे अगमवाणी गर्नुभयो ।[१][२] हुन त येशूज्यूले आफू आउने समय तोकेर भन्नुभएको त छैन, तर उहाँले बताउनुभएको अञ्जीरको रूखको दृष्टान्तचाहिँ उहाँ फेरि आउनुहुने कुराको निर्णायक चिन्ह हो । नयाँ करार बाइबलमा येशूज्यूले बताउनुभएको अञ्जीरको रूख सम्बन्धी दुई वटा दृष्टान्तहरू छन् । एउटाचाहिँ येशूज्यूले अञ्जीरको रूखलाई श्राप दिनुभएको दृष्टान्त हो, जुन मत्तीमर्कूसको सुसमाचारमा लेखिएको छ भने अर्कोचाहिँ लूकाको सुसमाचारमा लेखिएको फलविहीन अञ्जीरको रूखको दृष्टान्त हो । सुसमाचारका पुस्तकहरूमा लिखित अञ्जीरको रूखको दृष्टान्तहरूले इस्राएलको विनाश र पुनर्स्थापनलाई सङ्केत गर्नुका साथै येशूज्यूको दोस्रो आगमनको समयलाई पनि सङ्केत गरेको छ ।

येशूज्यूको दोस्रो आगमनको समय र अञ्जीरको रूखको दृष्टान्त

अञ्जीरको रूखबाट शिक्षा लेओ

चेलाहरूले येशूज्यूलाई उहाँको दोस्रो आगमनको समय र चिन्हबारे सोधे ।[३] तब येशूज्यूले “अञ्जीरको रूखबाट शिक्षा लेओ” भन्नुहुँदै उहाँको दोस्रो आगमनको चिन्हबारे वर्णन गरिदिनुभयो ।


“तब मानिसको पुत्रको चिन्ह आकाशमा देखा पर्नेछ, र पृथ्वीका सब जातिहरू विलाप गर्नेछन्, र तिनीहरूले मानिसको पुत्रलाई आकाशका बादलहरूमा शक्ति र ठूलो महिमासाथ आइरहेको देख्नेछन् । उसले आफ्ना स्वर्गदूतहरूलाई तुरहीको ठूलो आवाजको साथ पठाउनेछ, र तिनीहरूले आकाशको एक छेउदेखि अर्को छेउसम्म चारै दिशाबाट उसका चुनिएकाहरूलाई भेला गर्नेछन् । तर अञ्जीरको रूखबाट एउटा शिक्षा लेओ: जब त्यसका हाँगा कलिला हुन्छन् र रूखले पालुवा फेर्छ, तब ग्रीष्म ऋतु आएछ भनी तिमीहरू थाहा पाउँछौ । त्यसरी नै तिमीहरूले पनि जब यी सबै कुरा भएका देख्नेछौ, तब ऊ नजिकै, ढोकामै छ भनी जान ।”

https://www.bible.com/bible/1483/MAT.24.NNRV


येशूज्यू फेरि आउनुहुँदा बादलमा आउनुहुनेछ र आफ्ना चुनिएकाहरूलाई भेला गर्नुहुनेछ । उहाँ बादलमा आउनुहुने कुराचाहिँ, पहिलो आगमनमा जस्तै मानिसको स्वरूपमा फेरि आउनुहुनेछ भन्ने अर्थ हो । अञ्जीरको रूखको दृष्टान्तचाहिँ येशूज्यूको दोस्रो आगमनको समयसम्बन्धी अगमवाणी हो । यसकारण जब अञ्जीरको रूखका हाँगा कलिला हुन्छन् र रूखले पालुवा फेर्दा, तब मानिसको पुत्र अर्थात् ख्रीष्ट दोस्रो पल्ट आउनुहुनेछ

अञ्जीरको रूखले सराप पाएको घटना

जेम्स टिसोटको चित्र, सराप पाएको अञ्जीरको रूख

मत्ती र मर्कूसको सुसमाचारमा, फलविहीन अञ्जीरको रूखलाई सराप दिइएको कुरा लेखिएको छ । जब येशूज्यू भोकाउनुभयो तब उहाँले एउटा अञ्जीरको रूख देखेर कतै त्यसमा केही फल पाउँछु कि भनेर बोटको छेउमा जानुभयो । तर उहाँले अञ्जीरको रूखमा पातबाहेक केही पाउनुभएन । त्यसैले उहाँले अब उप्रान्त अञ्जीरको रूखमा फेरि कहिल्यै फल फल्नेछैन भन्नुभयो ।


बिहान सहरतिर फर्कनुहुँदा उहाँ भोकाउनुभयो । बाटोको किनारमा उहाँले एउटा अञ्जीरको बोट देख्नुभयो । उहाँ त्यस बोटको छेउमा आउनुभयो, तर त्यसमा पातबाहेक अरू केही पाउनुभएन । उहाँले त्यसलाई भन्नुभयो, “अब उप्रान्त तँमा कहिल्यै फल नफलोस्” र त्यो अञ्जीरको रूख तुरुन्तै ओइलाइहाल्यो ।

https://www.bible.com/bible/1483/MAT.21.NNRV


मर्कूसको पुस्तकमा चाहिँ, त्यस बेला अञ्जीरको रूखमा फल फल्ने समय भएको थिएन भनेर लेखिएको छ । तापनि येशूज्यूले त्यस फलविहीन अञ्जीरको रूखलाई सराप दिनुभएर त्यसलाई जरैदेखि सुक्ने गराउनुभयो ।


भोलिपल्ट उहाँहरू बेथानियाबाट आउनुहुँदा उहाँ भोकाउनुभयो । अनि टाढामा पातले भरिएको एउटा अञ्जीरको रूख देखेर कतै त्यसमा केही फल पाउँछु कि भनेर उहाँ जानुभयो, तर त्यहाँ पुग्नुभएपछि उहाँले रूखमा पातबाहेक केही पाउनुभएन, किनकि त्यस बेला अञ्जीरको फल फल्ने समय भएको थिएन । तब उहाँले त्यस रूखलाई भन्नुभयो, “अब उसो कसैले पनि तँबाट फल नखाओस् ।” ... बिहान त्यहाँबाट पहिलेकै बाटो जानुहुँदा उहाँहरूले त्यस अञ्जीरको रूखलाई जरैबाट सुकेको देख्नुभयो । अनि पत्रुसलाई यो सम्झना भयो, र तिनले उहाँलाई भने, “रब्बी, हेर्नुहोस्, तपाईंले सराप दिनुभएको अञ्जीरको रूख त सुकेछ ।”

https://www.bible.com/bible/1483/MRK.11.NNRV


फलविहीन अञ्जीरको रूखको दृष्टान्त

जेम्स टिसोटको चित्र, दाखबारीको माली र अञ्जीरको रूख

येशूज्यूले बताउनुभएको फलविहीन अञ्जीरको रूखको अर्को दृष्टान्त लूकाको सुसमाचारमा पनि लेखिएको छ ।


त्यसपछि उहाँले यो दृष्टान्त भन्नुभयो: “कुनै मानिसले आफ्नो दाखबारीमा एउटा अञ्जीरको बोट रोपेको थियो । त्यस बोटमा फल फल्यो कि भनेर त्यो आयो, तब त्यसले मालीलाई भन्यो, ‘तीन वर्ष भयो, म यस अञ्जीरको रूखमा फल खोज्दैछु, तर पाउँदिनँ । यसलाई काटेर ढालिदे, यसले जमिन किन ओगट्ने ?’ तर मालीले भन्यो, ‘हजूर, यसलाई अझै एक वर्ष रहन दिनुहोस् । म यसको वरिपरि खनेर मल हाल्छु, र त्यसपछि फल फल्यो भने बेसै भयो, फलेन भने तपाईंले त्यसलाई ढालिदिनोस्’ । ”

https://www.bible.com/bible/1483/LUK.13.NNRV


एक जना मानिसले अञ्जीरको बोट रोप्यो र त्यसबाट फल फल्छ कि भनेर उसले पर्खियो । तर अञ्जीरको रूखमा ३ वर्षसम्म फल फलेन । त्यसैले उसले मालीकहाँ गएर त्यस अञ्जीरको रूखलाई काटेर ढालिदिन भन्यो । तब मालीले “यस रूखलाई रहन दिनुहोस् । म यसको वरिपरि खनेर मल हाल्छु । यसो गर्दा पनि यदि अर्को वर्ष फल फलेन भने तपाईंले यसलाई काटेर ढालिदिनुहोस्” भन्यो ।

येशूज्यूको कार्य र दृष्टान्तको वर्णन

अञ्जीरको रूख

अञ्जीरको रूखचाहिँ इस्राएलको प्रतिनिधि रूख भएकोले यो इस्राएलमा सर्वत्र पाइन्छ । येशूज्यूचाहिँ इस्राएलमा जन्मनुभएर ३० वर्षभन्दा बढी समय त्यहाँ बिताइसक्नुभएकोले उहाँलाई अञ्जीरको फल फल्ने समय अवश्य थाहा थियो । तैपनि उहाँले त्यस फलविहीन अञ्जीरको रूखलाई सराप दिनुको कारणचाहिँ अरू नै केही कुरा अगमवाणी गर्नको निम्ति थियो । बाइबलमा अञ्जीरको रूखले इस्राएल देशलाई जनाउँछ ।[४] येशूज्यूले अञ्जीरको रूखमा खोज्नुभएको फलले चाहिँ, येशूज्यू र सुसमाचारप्रति साँचो विश्वास लिने मानिसहरूलाई जनाउँछ ।

फल खोज्ने एक जना मानिस

लूकाको सुसमाचारमा उल्लेखित अञ्जीरको रूखको दृष्टान्तमा, ३ वर्षसम्म अञ्जीरको रूखमा फल खोजेर नभेट्टाएको एक जना मानिसले येशूज्यूलाई जनाउँछ । येशूज्यूले इस्राएलमा ३ वर्षसम्म सुसमाचार गर्नुभयो । येशूज्यूको स्वर्गारोहणपछि सुरुको मण्डलीका सन्तहरूले येशू ख्रीष्टको सुसमाचार प्रचार गरे, तर यहूदीहरूले भने अझै पनि इन्कार गरिरहे ।

फलविहीन अञ्जीरको रूख

सुसमाचार ग्रहण नगरेको इस्राएल देशलाई फलविहीन अञ्जीरको रूखसँग तुलना गरिएको छ । फलविहीन अञ्जीरको रूख जरैदेखि सुकेकोले काटेर ढालिएजस्तै येशूज्यूलाई इन्कार गरेको इस्राएल देश पनि रोमद्वारा नष्ट भयो ।

इस्राएलको विनाश र पुनर्स्थापना

अगमवाणी

लूका अध्याय २१मा इस्राएलको विनाशसम्बन्धी विस्तृत रूपमा अगमवाणी गरिएको छ ।


“तर जब यरूशलेमलाई सेनाहरूले घेरेका देख्छौ, तब त्यसको विनाश नजिकै आइपुगेको छ भन्ने जान । ... ती दिनमा गर्भवती र दूध खुवाउने स्त्रीहरूका निम्ति हाय ! किनकि पृथ्वीमा ठूलो सङ्कष्ट आउनेछ, र यस जातिमाथि क्रोध आइपर्नेछ । तिनीहरू तरवारले मारिनेछन्, र सबै देशहरूमा कैदी बनाएर लगिनेछन् । अनि अन्यजातिहरूको समय पूरा नभएसम्म तिनीहरूले यरूशलेमलाई खुट्टामुनि कुल्चेर राख्नेछन् ।”

https://www.bible.com/bible/1483/LUK.21.NNRV


यो अगमवाणीअनुसार ई.सं. ७०मा रोमी सेनाहरूले इस्राएलको राजधानी यरूशलेमलाई घेरा हाले र नष्ट गरे । यो अगमवाणीमा इस्राएलको पुनर्स्थापनाबारे पनि हिन्ट दिइएको छ । NERV अनुवाद बाइबलको लूका २१:२४मा “यरूशलेमको पवीत्र शहरमा गैर-यहूदीहरूको समय शेष नहुन्जेल तिनीहरू पाइताला ठटाएर हिडि रहनेछन्” भनेर लेखिएको छ ।[५] वास्तवमा इस्राएलको भूमि रोम, बिजान्टियम, इस्लाम, धर्म योद्धा, माम्लुक र ओट्टोमन टुर्कहरूद्वारा शासन गरिएको थियो ।[६] तर जब अन्यजातिहरूको समय पूरा भएपछि, तब इस्राएलको भूमि यहूदीहरूका लागि पुनर्स्थापना हुनेछ ।

इस्राएलको विनाश[७]

टाइटसको नेतृत्वमा आएका रोमीहरूद्वारा यरूशलेमको घेराबन्दी र विनाश, ई.सं. ७०, डेभिड रोबर्ट्स, सन् १८५०

रोमी सम्राट नेरोले इस्राएलभरि फैलिएको दङ्गालाई शान्त पार्न सेनापति भेस्पासियनलाई पठाए । ई.सं. ६८मा भेसपासियनका सेनाहरूले इस्राएलका मुख्य किल्लाहरू कब्जा गर्दै यरूशलेमतिर अगि बढे । यरूशलेममा आक्रमण गर्नुअघि रोमबाट नेरोले आत्महत्या गरेको समाचार आयो । नयाँ सम्राटको रूपमा राज्याभिषेक गरिएका भेसपेसियन ई.सं. ६९मा रोम फर्केपछि, तिनका छोरा टाइटसले यरूशलेमलाई फेरि आक्रमण गरे । टाइटसले यरूशलेमको वरिपरि घेराबन्दी पर्खाल बनाएर यरूशलेमबाट बाहिर निस्कने सबै द्वारहरू बन्द गर्ने, र यहूदीहरूलाई सहरमा भोकले मार्ने रणनीति बनाए । तब यरूशलेमका बासिन्दाहरू भोकले मर्न लागे । घेराबन्दी हालेको चौथो महिनामा रोमी सेनाहरूले यरूशलेममा प्रवेश गरेर सबै उमेर समूहका यहूदीहरूलाई मारे ।[८][९] सहर र मन्दिरहरू जलाइयो, र मन्दिरहरू एउटा ढुङ्गा पनि बाँकी नरहने गरी नष्ट पारियो ।[१०]

ई.सं. ७०मा यरूशलेमको विनाशसँगै इस्राएल विनाश भयो । तिनीहरू तरवारले मारिनेछन् र राष्ट्रहरूमा कैदी बनाएर लगिनेछन् भन्ने अगमवाणीअनुसार यरूशलेमको घेराबन्दीमा परेका करीब ११ लाख जना यहूदीहरू मारिए र ९७,००० जना यहूदीहरू कैदी बनाइए ।

इस्राएलको पुनर्स्थापना

सन् १९४८ मे १४मा इस्राएलका प्रथम प्रधानमन्त्री डेभिड बेन गुरियनले इस्राएल स्वतन्त्रताको घोषणा गरे ।

यरूशलेम विनाश भएपछि यहूदीहरू आफ्नो भूमिबाट धपाइए, र तिनीहरू यूरोप लगायत संसारका थुप्रै देशहरूमा भौंतारिए । तीमध्ये इस्राएल पुनर्स्थापनको[११][१२] अगमवाणीलाई विश्वास गरेका यहूदीहरूले अगमवाणी पूरा हुने दिनको प्रतीक्षा गर्दै आफ्नो गृहनगर यरूशलेमलाई बिर्सेनन् ।[१३] १९औँ शताब्दीको अन्त्यमा विश्वभरि छरपष्ट भएका यहूदीहरूले आफ्ना पिता-पुर्खाको भूमिमा आफ्नै राज्य स्थापना गर्न सियोनवाद अभियान चलाए । राज्य स्थापना गर्ने सपना बोकेका केही यहूदीहरू प्यालेस्टाइनतिर पनि बसाइँ सरे ।[१४]

यो अवधिमा यूरोपमा यहूदीहरूको ठूलो नरसंहार भयो । त्यो नै जर्मन नाजीले गरेको यहूदीहरूको नरसंहार, होलोकस्ट थियो, जुन सन् १९३३मा सुरु भएर सन् १९४५मा समाप्त भयो । करीब १२ वर्षसम्म पोल्यान्ड, रुस, अस्ट्रिया, चेकोस्लोभाकिया, हङ्गेरी, फ्रान्स, बेल्जियम, लक्जेम्बर्ग, ईटाली, नेदरल्यान्ड, नर्वे, रोमानिया, युगोस्लाभिया र ग्रीस गरी १५ वटा यूरोपेली देशहरूमा १५ लाख बालबालिकाहरू सहित ६० लाख यहूदीहरू मारिएका थिए । तिनीहरू जबर्जस्ती श्रम, भोक र रोगले गर्दा मरे, कतिलाई गोली हानियो, फाँसीमा झुण्ड्याइयो र लाखौँ संख्यामा ग्याँसको च्याम्बरमा थुनेर मारियो ।[१५]

दोस्रो विश्व युद्ध (सन् १९३९-१९४५)मा जब जर्मनी पराजित भयो, तब बल्ल यहूदीहरूको नरसंहार रोकियो । ‘देश रहेमा जनता रहन्छ’ भन्ने कुरालाई विश्वास गर्दै यहूदीहरू आफ्ना पिता-पुर्खाको भूमि प्यालेस्टाइनतिर फर्के, र सन् १९४८ मे १४मा इस्राएलको स्वतन्त्रता घोषणा गरियो ।[१६][१७]

दोस्रो आगमनका येशूज्यू

In winter, trees lose their leaves and their twigs seem to have withered. However, in spring and summer, twigs get tender and give out leaves. It is the same with the State of Israel, which is represented by the fig tree. Israel had perished for about 1,900 years after its fall in A.D. 70, but restored its sovereignty and rebuilt a state in 1948. It is the resurrection of a nation that had disappeared in ancient times. This is an unprecedented case in history that a collapsed nation restored its state in 2,000 years. This is a sign of the second coming of Christ.

हिउँदमा रूखका पातहरू झर्छ र त्यसका हाँगाहरू सुकेको जस्तो देखिन्छ । तर जब वसन्त र ग्रीष्म ऋतु आउँछ तब त्यसमा नयाँ पालुवा पलाउँछ । अञ्जीरको रूखसँग सङ्केत गरिएको इस्राएल देशको सन्दर्भमा पनि उस्तै नै हो । ई.सं. ७०मा ढलेदेखि करीब १,९०० वर्षसम्म नष्ट भएको इस्राएल देशले अन्ततः सन् १९४८मा आफ्नो सार्वभौमिकता पुनः प्राप्त गरी देश पुनर्स्थापन गऱ्यो । वास्तवमा योचाहिँ उहिलेको समयमा लोप भएको देश पुनरुत्थान भएको हो ।[१८] लोप भइसकेको देश २,००० वर्षमा पुनर्स्थापन भएको यस्तो अप्रत्याशित घटना इतिहासमा अघि कहिल्यै घटेको थिएन । यो नै ख्रीष्टको दोस्रो आगमनको चिन्ह हो ।


“तब मानिसको पुत्रको चिन्ह आकाशमा देखा पर्नेछ, र पृथ्वीका सब जातिहरू विलाप गर्नेछन्, र तिनीहरूले मानिसको पुत्रलाई आकाशका बादलहरूमा शक्ति र ठूलो महिमासाथ आइरहेको देख्नेछन् । उसले आफ्ना स्वर्गदूतहरूलाई तुरहीको ठूलो आवाजको साथ पठाउनेछ, र तिनीहरूले आकाशको एक छेउदेखि अर्को छेउसम्म चारै दिशाबाट उसका चुनिएकाहरूलाई भेला गर्नेछन् । तर अञ्जीरको रूखबाट एउटा शिक्षा लेओ: जब त्यसका हाँगा कलिला हुन्छन् र रूखले पालुवा फेर्छ, तब ग्रीष्म ऋतु आएछ भनी तिमीहरू थाहा पाउँछौ । त्यसरी नै तिमीहरूले पनि जब यी सबै कुरा भएका देख्नेछौ, तब ऊ नजिकै, ढोकामै छ भनी जान ।

https://www.bible.com/bible/1483/MAT.24.NNRV


दोस्रो आगमनका ख्रीष्टले, अञ्जीरको रूखसँग दृष्टान्त गरिएको इस्राएल देश स्वतन्त्र भएको सन् १९४८देखि सुसमाचारको कार्य सुरु गर्नुभई चुनिएकाहरूलाई भेला गर्नुहुनेछ भनेर अगमवाणी गरिएको थियो । त्यसैले मीका अगमवक्ताले, पछिल्ला दिनहरूमा परमेश्वरले हामीलाई आफ्नो मार्ग सिकाउनुहुनेछ र सियोनमा भेला गर्नुहुनेछ भनेका छन् । सियोनचाहिँ परमेश्वरको चाडहरू मान्ने सत्य मण्डली हो ।[१९]


पछिल्ला दिनहरूमा परमप्रभुका मन्दिरको पहाडचाहिँ पहाडहरूमा प्रमुखझैँ स्थापित हुनेछ, र त्यो सबै डाँडाहरूभन्दा माथि उठाइनेछ, र मानिसहरू त्यहाँ ओइरिएर जानेछन् । धेरै जाति-जातिहरू आएर भन्नेछन्, “आओ, हामीहरू परमप्रभुको पर्वत, याकूबका परमेश्वरको भवनमा जाऔं । उहाँले हामीलाई आफ्नो मार्ग सिकाउनुहुनेछ, ताकि हामी उहाँको मार्गमा हिँड्न सकौं ।” व्यवस्था सियोनबाट र परमप्रभुको वचन यरूशलेमबाट निस्कनेछन् ।

https://www.bible.com/bible/1483/MIC.4.NNRV


इस्राएल पुनर्स्थापन हुँदा, बाइबलको सत्यतालाई पनि पुनर्स्थापन गर्नुभएर मुक्तिको मार्ग सिकाउनुभएका व्यक्ति नै आन साङ होङज्यू हुनुहुन्छ । उहाँ सन् १९१८मा जन्मनुभयो, सन् १९४८मा ३० वर्ष पुग्नुहुँदा बप्तिस्मा लिनुभयो र सुसमाचार प्रचार गर्न थाल्नुभयो । उहाँले प्रेरितहरूको युगपछि देखि मान्न छोडिएको निस्तार-चाड, शबाथ-दिन लगायत ३ चरणका ७ वटा चाड जस्ता सुरुको मण्डलीको सुसमाचारलाई पुनर्स्थापन गर्नुभयो । सुकेको अञ्जीरको रूपले पालुवा फेरेजस्तै, १,९०० वर्षपछि सन् १९४८मा इस्राएल देश चमत्कारपूर्ण ढङ्गले पुनर्निर्माण भएको सालमा दोस्रो पल्ट आउनुभएर जीवनको सत्यता प्रचार गर्न थाल्नुभएका आन साङ होङज्यू नै दोस्रो आगमनका ख्रीष्ट हुनुहुन्छ ।

सम्बन्धित भिडियो

  • प्रवचन: अञ्जीरको रूखको दृष्टान्त र आन साङ होङज्यू

यो पनि हेर्नुहोस्

बाह्य कडीहरू

फुटनोट

  1. "Luke 21:27–28" 
  2. "2 Peter 3:12–13" 
  3. "Matthew 24:3" 
  4. "Jeremiah 24:5" 
  5. "Luke 21:24" 
  6. "Roman rule", Britannica 
  7. Antiquities of the Jews, CreateSpace Independent Publishing Platform, December 13, 2013, Flavius Josephus
  8. Jerusalem: The Biography, Weidenfeld & Nicolson, September 18, 2012, Simon Sebag Montefiore
  9. "The Siege of Jerusalem in 70 CE"World History Encyclopedia। मे २, २०२२। 
  10. "Matthew 24:1–2" 
  11. "Jeremiah 30:3" 
  12. "Jeremiah 50:4–5" 
  13. Simon Sebag Montefiore (सेप्टेम्बर १८, २०१२), Jerusalem: The Biography 
  14. "Zionism", Britannica 
  15. "Holocaust"Britannica 
  16. "Declaration of Israel's Independence, 1948"PBS.org 
  17. "The Declaration of the Establishment of the State of Israel"Israel Ministry of Foreign Affairs। मे १४, १९४८। 
  18. "The Five Miracles of Israel", Jewish Journal 
  19. "Isaiah 33:20–21"