येशू ख्रीष्ट
२,००० वर्षअघि शरीरमा आउनुभएर सारा मानव-जातिको मुक्तिको निम्ति क्रूसमा बलिदान हुनुभएका येशूज्यू मूलभूत रूपमा परमेश्वर र मुक्तिदाता हुनुहुन्छ ।[१] उहाँले ३० वर्षको उमेरमा बप्तिस्मा लिनुभएपछि ३ वर्षसम्म राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्नुहुँदै नयाँ करार स्थापना गर्नुभयो । त्यो समयका यहूदीहरू र धार्मिक नेताहरूबाट तिरस्कृत हुनुभएका येशूज्यूले आफू पक्राउ पर्नुभएको रातमा पाप-क्षमा र अनन्त जीवन समाविष्ट नयाँ करार निस्तार-चाड स्थापना गर्नुभयो । त्यसको भोलिपल्ट उहाँ क्रूसमा टाँगिनुभयो, तेस्रो दिनमा उहाँ पुनरुत्थान हुनुभयो र त्यसको ४० दिनपछि स्वर्गारोहण हुनुभयो । स्वर्गारोहण हुनुअघि उहाँले चेलाहरूलाई, सारा संसारमा गएर राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्ने मिसन सुम्पनुभयो । येशूज्यूको सारा जीवन बाइबलका अगमवाणीहरू पूरा गर्ने प्रक्रिया हुनुका साथै मानव-जातिका निम्ति बलिदान र प्रेम थियो । येशूज्यूले क्रूसमा बगाउनुभएको बलिदानको रगतद्वारा, मानव-जातिको पाप पखालिएर स्वर्गतर्फ जाने मुक्तिको मार्ग खुल्यो ।
येशू ख्रीष्टको अर्थ
येशू ख्रीष्टको अर्थ येशू मुक्तिदाता हो । योचाहिँ इस्राएलमा प्रचलित नाउँ येशू, र अभिषिक्त जन भन्ने अर्थ बोकेको शब्द ख्रीष्टको संयोजन हो । येशूलाई हिब्रूमा येहोशुआ(יְהוֹשֻׁעַַ) भनिन्छ, जसको अर्थ हो, ‘यहोवाले बचाउनुहुन्छ’ । यसलाई येस्युआ (יֵשׁוּעַ) भनेर पनि प्रयोग गरिन्छ । ख्रीष्टचाहिँ ग्रीक शब्द ख्रिस्तोस्(Χριστός)बाट व्युत्पन्न भएको हो,[२] जसको अर्थ हो, अभिषिक्त जन । यो शब्द पनि ग्रीक क्रिया क्रियो(χρίω)बाट आएको हो, जसको अर्थ अभिषेक गर्नु हो । ख्रीष्टको पर्यायवाची शब्द रहेको मसीहले पनि अभिषिक्त जन भन्ने उस्तै अर्थ बोकेको छ । योचाहिँ मासियाक(מָשִׁיחַ) भन्ने हिब्रू शब्दसँग समान छ, जुनचाहिँ तेलले अभिषेक गर्नु भन्ने अर्थ बोकेको मासाक(מָשַׁח) भन्ने क्रियाबाट व्युत्पन्न भएको हो ।[३][४][५]
येशू ख्रीष्टको रूप र जीवनपद्धति
वर्तमान संसारका मिडियाहरूले विभिन्न कलाकृतिद्वारा येशू ख्रीष्टको स्वरूप आकर्षक र रहस्यमय थियो भनेर अनुमान गर्ने गर्छन् ।[६][७] तर बाइबलमा चाहिँ येशूज्यूको रूप अत्यन्त साधारण थियो भनेर लेखिएको छ ।[८][९] त्यस बेला येशू भन्ने नाउँचाहिँ यहूदीहरूमाझ एक साधारण नाउँ थियो ।[१०] साथै येशूज्यूको जीवनपद्धतिमा मानिसहरूलाई चासो लाग्ने त्यस्तो खास कुरा थिएन । उहाँको बाहिरी स्वरूप पनि आकर्षक थिएन । उहाँको आफ्नो शारीरिक परिवार थियो, उहाँ सिकर्मी काम गर्नुहुन्थ्यो र उहाँको गाँस, वास र कपास पनि साधारण स्तरको थियो । कहिलेकहीँ येशूज्यूले हात नधोई भोजन गर्नुभएको, अनि समाजमा घृणित ठानिएका कर उठाउनेहरू र वेश्याहरूसँग कहिलेकहीँ हेलमेल गर्नुभएको इत्यादि कुरा[११][१२][१३] नै ती यहूदीहरूले उहाँलाई मुक्तिदाता स्वीकार गर्न नसक्ने एउटा कारण बन्यो ।
येशू ख्रीष्टको जीवनी
येशूज्यूको जीवनीचाहिँ जन्मदेखि क्रूसको मृत्युसम्म नै कष्टको श्रङ्खला थियो । उहाँ जन्मनुहुँदा उहाँलाई राजा हेरोदद्वारा मारिने जोखिम थियो ।[१४] ३० वर्षको उमेरमा बप्तिस्मा लिनुभएपछि उहाँले दियाबलसको परीक्षा समेत सामना गर्नुभयो ।[१५] अनि राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्नुहुँदा, उहाँ ‘मानिस’को रूपमा देखा पर्नुभएकोले नै उहाँले सबैबाट इन्कार पाउनुभयो ।[१६] नयाँ करार निस्तार-चाड स्थापना गर्नुभएको त्यो रातमा, उहाँले आफ्नै एक जना चेला यहूदा इस्करियोतबाट धोका पाउनुभयो ।[१७] सिपाहीहरूबाट गिरफ्तार गरिएपछि येशूज्यूलाई महासभाको अगि लगियो, अनेक गिल्ला र अपमान गरियो, कठोरतापूर्वक कोर्रा लगाइयो र चरम यातना दिइएपछि अन्ततः क्रूसमा टाँगियो ।[१८] आफ्नो देह र रगत प्रदान गर्नुभएको नयाँ करार निस्तार-चाडलाई उहाँले क्रूसद्वारा पूरा गर्नुभयो ।[१९] अनि तेस्रो दिनमा पुनरुत्थान हुनुभएर उहाँले आफ्ना चेलाहरूलाई सुसमाचार प्रचारको मिसन सुम्पनुभयो ।[२०][२१] चरम कष्ट र बलिदानले भरिएको येशूज्यूको जीवनीले अन्ततः सुरुको मण्डलीमा पुनर्जागरण ल्याउनुका साथै मानव-जातिमाझ मुक्तिको ज्योति चम्काइदियो ।
येशूज्यूको जन्म
येशूज्यूको जन्म पुरानो करार बाइबलको अगमवाणीअनुसार भयो । ई.पू. ७००तिर लेखिएको यशैया र मीकाको पुस्तकको अगमवाणीअनुसार येशूज्यू कन्या मरियमको कोखमा पवित्र आत्माद्वारा गर्भधारण हुनुभई बेथलेहेमको एउटा पौवामा जन्मनुभयो ।[२२][२३] जब हेरोद राजाले ख्रीष्टको जन्मको खबर पूर्वका ज्योतिषीहरूबाट सुने, तब तिनले बेथलेहेममा बसोबास गर्ने दुई वर्षमुनिका बच्चाहरूमध्ये छोराजति सबैलाई मार्न आदेश दिए । तर परमेश्वरको सहयोगद्वारा येशूज्यूलाई भने मिश्रतिर लगियो ।[२४] मुक्तिदाताको आगमनलाई रोक्न शैतानले जतिसुकै प्रयास गरे तापनि त्यसले परमेश्वरको पूर्वनिर्धारित योजनालाई बदल्न सकेन ।[२५][२६]
येशूज्यूको सेवा-कार्य आरम्भ (बप्तिस्मा)
येशूज्यूले ३० वर्षको उमेरमा बप्तिस्मा-दिने यूहन्नाबाट बप्तिस्मा लिनुभएदेखि उहाँको सेवा-कार्य सुरु भयो ।[२७] शरीरमा आउनुहुने ख्रीष्टको बाटो तयार गर्न बप्तिस्मा-दिने यूहन्नालाई एलियाको मिसन दिइएको थियो ।[२८][२९][३०] बप्तिस्मा लिनुभएपछि येशूज्यू उजाड-स्थानमा जानुभएर ४० दिनसम्म उपवाससहित प्रार्थना गर्नुभयो । उपवासको प्रार्थनापछि, दियाबलसले उहाँको परीक्षा गऱ्यो । तर उहाँले बाइबलका वचनहरूद्वारा ती सबै प्रलोभनहरूलाई कडा प्रतिकार गर्नुभयो ।[१५]
राज्यको सुसमाचार प्रचार
दियाबलसका परीक्षाहरूमाथि विजयी हुनुभएपछि येशूज्यूले राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्न सुरु गर्नुभयो ।[३१] उहाँले रोगीहरूलाई निको पार्नुभयो, र दरिद्रहरूमाझ मुक्ति फैलाउनुभयो । अनि बिहान सबेरै प्रार्थना गर्नुभएपछि हरेक गाउँमा गएर प्रचार गर्नुहुँदै, स्वर्गको राज्यमा प्रवेश गर्दा पाइने आशिष्को बारेमा सिकाउनुभयो ।[३२] तर यहूदीहरू र धार्मिक नेताहरूले येशूज्यूको शारीरिक पक्षलाई मात्र हेरेकाले तिनीहरूले उहाँलाई इन्कार गरे । तिनीहरूले “तिमी मानिस भएर पनि आफैलाई परमेश्वर तुल्याउँछौ” भन्दै उहाँलाई ढुङ्गाले हान्न खोजे ।[१६] येशूज्यूका आफन्तहरूले समेत उहाँको मन ठेगानमा छैन भनी सोच्दै उहाँलाई पक्रन खोजे ।[३३] अपमान र सतावटको बीचमा पनि येशूज्यूले मानिसहरूमाथि दया दर्शाउनुभयो, र सबै सहर र गाउँहरूमा राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्नुभयो ।[३४]
कष्टको सप्ताह (यरूशलेम प्रवेशदेखि क्रूसको कष्टसम्म)
-
येशूज्यूलाई काँढाको मुकुट लगाइएको, पिटर जोजेफ भेर्हाघन -
क्रूसीकरण, जोन वार्नर बार्बर, जोन फ्लीट्वुड
.jpg)
‘कष्टको सप्ताह’ले, येशूज्यू बछेडामाथि सवार भएर यरूशलेममा प्रवेश गर्नुभएको दिनदेखि क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभएको दिनसम्मको एक हप्तालाई जनाउँछ । कष्टको सप्ताहको सुरुमा येशूज्यूले चेलाहरूसँगै नयाँ करार निस्तार-चाड मान्नुभयो र त्यही रात उहाँ सिपाहीहरूद्वारा पक्राउ पर्नुभयो । त्यसको भोलिपल्टसम्म उहाँले चरम कष्ट भोग्नुभयो र अन्ततः क्रूसमा बलिदान हुनुभयो । यशैया अगमवक्ताको अगमवाणीअनुसार येशूज्यूको कष्टमा, ख्रीष्टको प्रेम र मानव-जातिलाई बचाउने उहाँको गहिरो इच्छा समावेश छ ।
| बार | कार्य | विषयवस्तु |
|---|---|---|
| आइत | यरूशलेममा प्रवेश | • येशूज्यू बछेडामाथि सवार भएर यरूशलेममा प्रवेश गर्नुहुन्छ ।[३५] • त्यहाँ प्रवेश गर्ने बेलामा भीडका मानिसहरूले आफ्ना वस्त्र र हाँगाहरू बाटोमा बिछ्याउँछन्, अनि खजूरका हाँगाहरू हल्लाउँदै येशूज्यूलाई स्वागत गर्छन् ।[३६] |
| सोम | अञ्जीरको रूखलाई सराप दिनुहुन्छ र मन्दिर शुद्ध पार्नुहुन्छ | • फलविहीन अञ्जीरको रूखलाई येशूज्यूले सराप दिनुहुन्छ ।[३७] तब त्यस अञ्जीरको रूख सुकेर मर्छ । • मन्दिरमा व्यापारको मालसामान किनबेच गर्नेहरू सबैलाई येशूज्यूले हप्काउनुहुँदै त्यहाँबाट धपाउनुहुन्छ ।[३८] |
| मंगल बुध | दृष्टान्त र अगमवाणीद्वारा शिक्षा दिनुहुन्छ | धार्मिक नेताहरूसँगको विवाद• धार्मिक नेताहरूले येशूज्यूसित विवाद गर्छन्, र उहाँले परमेश्वरको वचनद्वारा तिनीहरूको गल्तीलाई प्रकट गरिदिनुहुन्छ ।[३९] पछिल्ला दिनहरू र येशूज्यूको दोस्रो आगमन सम्बन्धी अगमवाणी • येशूज्यूले आफ्ना चेलाहरूलाई यरूशलेमको विनाश, उहाँको दोस्रो आगमन र युगको अन्त्यका चिन्हबारे थाहा दिनुहुन्छ । • पछिल्ला दिनहरूमा विपत्तिहरू आउनेछन् र झूटा ख्रीष्टहरू देखा पर्नेछन् भनेर येशूज्यूले अगमवाणी गर्नुहुन्छ ।[४०] |
| बिही | अन्तिम निस्तार-चाड | चेलाहरूसँग मान्नुभएको नयाँ करार निस्तार-चाड• येशूज्यूले पत्रुस र यूहन्नालाई पठाउनुहुँदै निस्तार-चाडको तयारी गर्न लगाउनुहुन्छ ।[४३] • निस्तार-चाडको पवित्र भोजअघि, येशूज्यूले चेलाहरूका गोडा धोइदिनुहुँदै गोडा धुने विधि गर्नुहुन्छ ।[४४] • निस्तार-चाडको पवित्र भोजको समयमा येशूज्यूले आफ्नो देह र रगतलाई जनाउने निस्तार-चाडको रोटी र दाखमद्य चेलाहरूलाई खान र पिउन भन्नुहुँदै पाप-क्षमाको प्रतिज्ञा गर्नुहुन्छ ।[१९] • चेलाहरूमध्ये एक जनाले उहाँलाई बेच्नेछ र पत्रुसले चाहिँ उहाँलाई इन्कार गर्नेछ भनेर येशूज्यूले अगमवाणी गर्नुहुन्छ ।[४५][४६] गेतसमनीमा प्रार्थना गरेपछि पक्राउ • निस्तार-चाडको रातमा येशूज्यूले, निकट आइरहेको कष्टलाई सोच्नुहुँदै गेतसमनीमा गहिरो प्रार्थना गर्नुहुन्छ । तर यसबारे अनभिज्ञ रहेका चेलाहरू भने निदाउँछन् ।[४७] • यहूदा इस्करियोतको साथमा आएका मानिसहरूले येशूज्यूलाई गिरफ्तार गर्छन् ।[१७] • तब सबै चेलाहरू भाग्छन्, र येशूज्यूलाई मुख्य पूजाहारी कैयाफाकहाँ लगिन्छ । उहाँलाई केरकार गरिन्छ, थुकिन्छ र मुक्का हानिन्छ ।[४८] • यी सबै कुरा हेरिरहेका पत्रुसले येशूज्यूलाई तीन पल्ट इन्कार गर्छन् । अनि बिहान भाले बासेको सुनेपछि बल्ल तिनले येशूज्यूको वचन सम्झन्छन् र तिनी धुरुधरु रुन्छन् ।[४९] |
| शुक्र | क्रूसको कष्ट | बारम्बारको केरकार र कष्ट • निस्तार-चाडको भोलिपल्ट अखमिरी रोटीको चाडको प्रभातमा, मुख्य पूजाहारीहरू र धर्म-गुरुहरू येशूज्यूलाई मार्न सहमत हुन्छन् र उहाँलाई हाकिम पिलातसकहाँ लैजाने कुरामा सहमत हुन्छन् ।[५०] • येशूज्यूलाई निर्दोष देखेर पिलातसले, कुनै एक जना कैदीलाई रिहा गरिँदैआएको चाडको रीतिअनुसार येशूज्यूलाई रिहा गर्न खोज्छन् । पिलातसले “हत्यारा बारब्बा र येशूमध्ये म कसलाई रिहा गरिदिऊँ ?” भनेर सोध्दा तिनीहरूले बारब्बालाई रिहा गरियोस् र येशूलाई क्रूसमा टाँगियोस् भनी चिच्चाउँछन् । पिलातसले येशूज्यूलाई क्रूसमा टाँग्नका लागि पठाउँछन् ।[५१] सिपाहीहरूले येशूज्यूलाई कोर्रा हान्छन् र गिल्ला गर्छन्, त्यसपछि क्रूस बोकाएर गलगथामा लग्छन् ।[५२] क्रूसमा मृत्यु • तेस्रो पहर(बिहान करीब ९ बजे), सिपाहीहरूले येशूज्यूको हात र खुट्टामा कीला छेड्छन् । तिनीहरूले उहाँको शिरमाथिको दोष-पत्रमा यस्तो लेख्छन् : ‘यहूदीहरूका राजा’ ।[५३] • क्रूसमा टाँगिनुभएर ६ घण्टासम्म कष्ट भोग्नुभएका येशूज्यूले नवौँ प्रहरमा (अपरान्ह ३ बजेतिर) “अब सिद्धियो” भन्ने अन्तिम शब्द बोल्नुभई प्राण त्याग्नुहुन्छ ।[५४] • येशूज्यूले मृत्यु भोग्नुहुँदा, मन्दिरको पर्दा टुप्पादेखि फेदसम्म दुई भाग भएर च्यातिन्छ ।[५५] योसेफ नाम गरेका धनी मानिसको चिहानमा येशूज्यूको मृत शरीर राखिन्छ • योसेफ नामका धनी मानिसले पिलातससँग येशूज्यूको मृत शरीर माग्छन्, र जिम्मा लिन्छन् । तिनले येशूज्यूको मृत शरीरलाई सफा मलमलको कपडाले बेह्रछन् र चट्टानमा खोपेर बनाएको आफ्नै चिहानमा राख्छन् । तिनले चिहानको प्रवेशद्वारमा एउटा ठूलो ढुङ्गा गुडाइदिन्छन् ।[५६] |
येशूज्यूको पुनरुत्थान र स्वर्गारोहण
येशूज्यूले क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभएर तेस्रो दिनमा पुनरुत्थान हुनुभयो । पुनरुत्थान हुनुभएपछि स्वर्गारोहण हुनुअघिसम्म उहाँले आफ्ना चेलाहरूलाई बाइबलका अगमवाणीहरू थाहा दिनुहुँदै, सबै मानिसहरूलाई सुसमाचार प्रचार गर्नू भनी आदेश दिनुभयो ।[५७][५८] तिबेरियास समुद्रको किनारमा उहाँले पत्रुसलाई “मेरा भेडाहरूलाई खुवाऊ” भन्नुहुँदै सन्तहरूको हेरचाह गर्ने मिसन दिनुभयो ।[५९] पुनरुत्थान हुनुभएपछिको ४०औँ दिनमा येशूज्यू स्वर्ग उचालिनुभयो । उहाँले आफ्ना चेलाहरूलाई भन्नुभयो, “पवित्र आत्माको वरदान नपाउञ्जेल यरूशलेम छोडेर तिमीहरू कतै नजानू । तर पवित्र आत्मा तिमीहरूमा आउनुभएपछि तिमीहरू मेरा साक्षी भएर सामरिया र पृथ्वीको अन्तिम छेउसम्म जानेछौ ।”[२१] येशूज्यूको मृत्युबाट निरुत्साहित भएका चेलाहरूले उहाँको पुनरुत्थान र स्वर्गारोहणद्वारा आफ्नो विश्वासलाई पुन: स्थापित गरे । विभिन्न ठाउँहरूमा गएर येशू ख्रीष्टको विषयमा साहसका साथ प्रचार गर्ने क्रममा सुरुको मण्डलीमा सुसमाचारको कार्य आश्चर्यजनक रूपमा अगि बढ्यो ।
बाइबलका अगमवाणीहरू
येशूज्यूले, धर्मशास्त्र(बाइबल)ले मुक्तिदाताको विषयमा गवाही दिएको छ भन्नुभयो ।[६०] त्यस बेला नयाँ करार बाइबल लेखिएकै थिएन । त्यसैले येशूज्यूले यहाँ उल्लेख गर्नुभएको बाइबलचाहिँ ‘पुरानो करार बाइबल’ हो । येशूज्यू मुक्तिदाताको रूपमा आउनुहुने विषयमा पुरानो करार बाइबलमा अगमवाणीहरू छन् । तीमध्ये यशैयाको पुस्तकमा, यहोवा परमेश्वर मुक्तिदाताको रूपमा यो पृथ्वीमा शरीरमा आउनुहुनेछ भनेर अगमवाणी गरिएको थियो, जुन अगमवाणी येशूज्यूले पूरा गर्नुभयो । त्यो समयका यहूदीहरूले येशूज्यूको शारीरिक पक्षलाई हेरेकाले उहाँलाई इन्कार गरे, र आफूले लामो समयदेखि प्रतीक्षा गर्दैआएको मसीहलाई तिनीहरूले अन्ततः क्रूसमा टाँगे । तर बाइबलको अगमवाणीलाई विश्वास गरेका प्रेरितहरूले भने येशूज्यूलाई मुक्तिदाताको रूपमा ग्रहण गरे ।
बाइबलले गवाही दिएको ख्रीष्ट
येशूज्यू नै ख्रीष्ट हुनुहुन्छ भन्ने कुराको निश्चित प्रमाण नै बाइबलका अगमवाणीहरू पूरा गर्नुभएका येशूज्यूका कार्यहरू हुन् । जन्मदेखि क्रूसको कष्टसम्म उहाँले बाइबलका सबै अगमवाणीहरू पूरा गर्नुभयो । उहाँले आफू मुक्तिदाता रहेको कुरा बाइबलद्वारा गवाही दिनुभयो ।[६१] बप्तिस्मा-दिने यूहन्नाले “आउनेवालाचाहिँ तपाईं नै हुनुहुन्छ ?” भनेर सोध्दा, येशूज्यूले तिनलाई बाइबलको अगमवाणीद्वारा उत्तर दिनुभयो ।[५७] इम्माउसतर्फको बाटोमा २ जना चेलाहरूले येशूज्यूलाई भेटेर पनि चिन्न नसक्दा उहाँले बाइबलद्वारा तिनीहरूलाई आफ्नो विषयमा गवाही दिनुभयो । यूहन्ना र पावलजस्ता प्रेरितहरूले चाहिँ येशूज्यू नै ख्रीष्ट हुनुहुन्छ भन्ने कुरा बाइबलद्वारा महसुस गरे, र सारा संसारमा उहाँको नाउँ घोषणा गरे ।[६२][१]
येशूज्यू मूलभूत रूपमा पिता परमेश्वर हुनुहुन्छ
येशूज्यू शरीरमा आउनुभए तापनि मूलभूत रूपमा उहाँ परमेश्वर हुनुहुन्छ ।[१] पुरानो र नयाँ करार बाइबलमा, येशूज्यू नै पिता परमेश्वर (यहोवा) हुनुहुन्छ भन्ने कुराका थुप्रै प्रमाणहरू छन् । येशूज्यू को हुनुहुन्छ भन्ने कुरा बाइबलद्वारा महसुस गरेका प्रेरितहरूले उहाँचाहिँ शरीरमा आउनुभएका परमेश्वर हुनुहुन्छ भनी गवाही दिए ।[६३]
परमेश्वर सर्वशक्तिमान् र महिमा पाउन योग्यको हुनुभए तापनि यो पृथ्वीमा शरीर धारण गरी आउनुको कारणचाहिँ मानव-जातिलाई मुक्तिमा डोऱ्याउनको निम्ति हो । पापले गर्दा मर्नुबाहेक अर्को विकल्प नभएका[६४] मानव-जातिलाई बचाउन र तिनीहरूको पापको ज्याला, मृत्यु आफूले भोगिदिएर तिनीहरूलाई मृत्युबाट पार गराउन परमेश्वर शरीरमा आउनुभयो । नयाँ करारचाहिँ येशूज्यूले आफ्नो अनमोल देह र रगतद्वारा स्थापना गर्नुभएको विशेष व्यवस्था हो । यो व्यवस्थाद्वारा मानव-जातिले पाप-क्षमा र अनन्त जीवन प्राप्त गर्न सक्छन् । पुरानो करार बाइबलमा, यहोवा परमेश्वरले पाप-क्षमा दिलाउने नयाँ करार स्थापना गर्नुहुनेछ भनेर अगमवाणी गरिएको थियो ।[६५]
येशूज्यू नै मूलभूत रूपमा पिता परमेश्वर हुनुहुन्छ भन्ने कुरालाई गवाही दिने तालिका निम्नानुसार छ ।
| शीर्षक | वर्णन | बाइबलीय पद |
|---|---|---|
| पिता परमेश्वर | यशैयाको पुस्तकमा हेर्दा, बालक अर्थात् पुत्रको रूपमा जन्मनुहुने मुक्तिदाताचाहिँ ‘शक्तिशाली परमेश्वर’ र ‘अनन्तका पिता’ हुनुहुन्छ भनेर लेखिएको छ । ‘पिता’ भनेर पुकारिनुहुने व्यक्तिचाहिँ यहोवा परमेश्वर हुनुहुन्छ । अर्थात् येशूज्यू नै पिता परमेश्वर हुनुहुन्छ भन्ने वचन हो ।[६६][६७] | यशै ९:६ |
| इम्मानुएल | पुरानो करार बाइबलमा लेखिएको इम्मानुएल सम्बन्धी अगमवाणी येशूज्यूद्वारा पूरा भयो । इम्मानुएलको अर्थ ‘परमेश्वर हामीहरूसँग’ हो । तसर्थ येशूज्यू नै पिता परमेश्वर हुनुहुन्छ भन्ने कुरा हो । | यशै ७:१४ मत्ती १:१९-२३ |
| मुक्तिदाता | पुरानो करार बाइबलमा, यहोवा परमेश्वर नै एकमात्र मुक्तिदाता हुनुहुन्छ भनेर लेखिएको छ । तर नयाँ करार बाइबलमा चाहिँ येशूज्यू नै एकमात्र मुक्तिदाता हुनुहुन्छ भनेर लेखिएको छ । योचाहिँ पिताको युगका यहोवा परमेश्वर नै पुत्रको युगका येशूज्यू हुनुहुन्छ भन्ने अर्थ हो । | यशै ४३:११ प्रे ४:११-१२ |
| शबाथका प्रभु | पुरानो करार बाइबलमा यहोवा परमेश्वरले “तिमीहरूले निश्चय मेरा शबाथहरू मान्नू” भन्नुभयो । अनि नयाँ करार बाइबलमा चाहिँ येशूज्यू नै शबाथका प्रभु हुनुहुन्छ भनेर लेखिएको छ । योचाहिँ येशूज्यू नै शबाथका प्रभु, यहोवा परमेश्वर हुनुहुन्छ भन्ने अर्थ हो । | |
| अल्फा र ओमेगा | ग्रीक वर्णमालामा अल्फा र ओमेगा भनेको पहिलो र अन्तिम भन्ने अर्थ हो । प्रकाशको पुस्तकमा यहोवा परमेश्वर र येशूज्यू दुवै जना अल्फा र ओमेगा हुनुहुन्छ भनेर लेखिएको छ । अर्थात् येशूज्यू र यहोवा परमेश्वर एकै हुनुहुन्छ भन्ने वचन हो । | प्रका १:८ प्रका २२:१३ |
परमेश्वर शरीरमा आउनुको कारण
- मानव-जातिको जीवनको बन्धक
- येशूज्यूले मानव-जातिको मुक्तिको निम्ति आफैलाई बन्धक राख्नुभयो ।[६८] येशूज्यूले पापी हामीहरूका निम्ति क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभएर हामीप्रतिको आफ्नो प्रेमलाई व्यक्त गर्नुभयो भनी प्रेरित पावलले बताएका छन् ।[६९] छायाको रूपमा रहेको पुरानो करारको व्यवस्थाद्वारा पनि यो कुरालाई बुझ्न सकिन्छ । पुरानो करारको समयमा मानिसहरूले भेडा र बाख्रा जस्ता पशु बलि गरेर पाप-क्षमा प्राप्त गर्थे । तर पापरहित हुनुभएका येशूज्यू, नयाँ करारको समयमा मानव-जातिको पापको निम्ति स्वयम् बलिदान हुनुभयो ।[७०][७१] यसको उत्कृष्ट उदाहरण नै पुरानो करारको निस्तार-चाडको थुमाको बलिदान हो ।[७२] इस्राएलीहरूले निस्तारको थुमा बलि गरेर मृत्युबाट पार भएजस्तै,[७३] मानव-जातिले पनि येशूज्यूको देह र रगतद्वारा मृत्युबाट पार भई अनन्त जीवनको आशिष् पाउन सक्छन् ।[७४][७५] निस्तार-चाडको रातमा येशूज्यूले रोटीलाई आफ्नो शरीर र दाखमद्यलाई आफ्नो रगत भनेर प्रतिज्ञा गर्नुहुँदै नयाँ करार स्थापना गर्नुभयो । त्यसको भोलिपल्ट, क्रूसमा च्यातिएको आफ्नो देह र बगेको रगतद्वारा उहाँले करारलाई पूरा गर्नुभयो ।
- नयाँ करार
- येशूज्यू शरीरमा आउनुको अर्को कारणचाहिँ जीवनको सत्यता रहेको नयाँ करार स्थापना गर्नको निम्ति थियो । यर्मियाको पुस्तकमा, परमेश्वरले नयाँ करार स्थापना गर्नुहुनेछ भनेर अगमवाणी गरिएको छ ।[६५] साथै मलाकीको पुस्तकमा परमप्रभु परमेश्वर करारका समाचारवाहकको रूपमा आउनुहुनेछ भनेर अगमवाणी गरिएको छ ।[७६] तसर्थ येशूज्यूले नयाँ करार स्थापना गर्नुभएर दुवै अगमवाणीहरू पूरा गर्नुभयो । परमेश्वर स्वयम् शरीरमा आउनुभयो, र पाप-क्षमा र अनन्त जीवन दिलाउने नयाँ करार स्थापना गर्नुभयो ।[१९]
- स्वर्ग जाने बाटोको उदाहरण देखाउनुभएका येशूज्यू
- येशूज्यू शरीरमा आउनुभएर मानव-जातिका लागि स्वर्ग जान सकिने बाटो स्वयम्ले उदाहरण देखाउनुभयो ।[७४] उहाँका सबै कार्यहरू सीधै मानव-जातिको मुक्तिसँग सम्बन्धित छ । तीमध्ये प्रतिनिधि कार्यचाहिँ उहाँले मान्नुभएको नयाँ करार निस्तार-चाड हो । आफू पापरहित हुनुभए तापनि मानव-जातिले पाप-क्षमा पाउन सकून् भनेर येशूज्यूले निस्तार-चाड मान्नुभयो । निस्तार-चाडको पवित्र भोजअघि, गोडा धुने विधिको समयमा येशूज्यूले आफ्ना चेलाहरूका गोडा धुनुभयो ।[४४] तब येशूज्यूले “मैले तिमीहरूलाई एउटा उदाहरण दिएको छु, र जसो मैले तिमीहरूका निम्ति गरें, तिमीहरूले पनि त्यसै गर” भन्नुभयो ।[७७] यसको अतिरिक्त, येशूज्यूले पाप-क्षमाको विधि रहेको बप्तिस्मा लिनुभयो,[७८] शबाथ-दिन आफ्नो आदतअनुसार मान्नुभयो,[७९] निरन्तर प्रार्थना गर्नुभयो र राज्यको सुसमाचार प्रचार गर्नुभयो ।[३२] यसरी उहाँले आफ्ना चेलाहरूमाझ मुक्तिको मार्गको उदाहरण देखाउनुभयो । उहाँले आफ्नो जीवनमा गर्नुभएका सबै कार्यचाहिँ मानव-जातिलाई स्वर्गीय राज्यतर्फ डोऱ्याउनका निम्ति थिए । परमेश्वर शरीरमा नआउनुभएसम्म, मानव-जातिले स्वर्ग जाने बाटो थाहा पाउनु असम्भव छ ।
येशू ख्रीष्टको शिक्षा
मानव-जातिलाई स्वर्गतिर डोऱ्याउनको निम्ति येशूज्यूले आफ्नो सेवाकार्यको अवधिभर प्रेम र बलिदानद्वारा शिक्षा दिनुभयो । पुरानो करारको बलिको वास्तविकताको रूपमा आउनुभएका येशूज्यूले क्रूसमा बलिदानको रगत बगाउनुभई नयाँ करारको व्यवस्थालाई पूरा गर्नुभयो । उहाँले हामीलाई स्वर्ग-राज्यको मूल्य थाहा दिनुभयो, हाम्रो हृदयमा स्वर्गको आशा रोपिदिनुभयो, र परमेश्वरचाहिँ ‘स्वर्गमा रहनुहुने हाम्रा पिता हुनुहुन्छ’ भनी सिकाउनुभयो । आफू मूलभूत रूपमा परमेश्वर हुनुभए तापनि उहाँले सेवा र नम्रताको उदाहरण देखाउनुभयो । अनि स्वर्गारोहण हुनुअघि उहाँले चेलाहरूलाई सुसमाचार प्रचारको मिसन सुम्पनुभयो ।
नयाँ करारको विधि
येशूज्यूले मानव-जातिको मुक्तिको निम्ति स्थापना गर्नुभएको जीवनको सत्यता नै नयाँ करार हो । पुरानो करार छाया हो र नयाँ करारचाहिँ त्यसको वास्तविकता हो । पुरानो करारको समयमा मानिसहरूका पापको प्रायश्चितको निम्ति पशु-बलिको रगत प्रयोग गर्ने गरिन्थ्यो । तर नयाँ करारको समयमा चाहिँ बलिको वास्तविकता हुनुभएका येशूज्यूले मानव-जातिका पापको सट्टामा क्रूसमा बलिदानको रगत बगाउनुभई नयाँ करारको व्यवस्थालाई पूरा गर्नुभयो । येशूज्यूले सिकाउनुभएको नयाँ करारका चाडहरूलाई बाइबलमा शबाथ-दिन(साप्ताहिक चाड), निस्तार-चाड, पेन्तिकोसको दिन र छाप्रो-वासको चाड (वार्षिक ३ चरणका ७ वटा चाडहरू) भनेर अभिलेख गरिएको छ ।[७४][७९][८०][८१] तीमध्ये निस्तार-चाडचाहिँ येशूज्यूले क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभन्दा अघिल्लो दिन आफ्ना चेलाहरूसँगै मान्नुभएर पाप-क्षमा र अनन्त जीवनको प्रतिज्ञा गर्नुभएको चाड हो । यस चाडमा समाविष्ट परमेश्वरको योजनालाई महसुस गरेमा नयाँ करार नै परमेश्वरको प्रेम हो र प्रेमले व्यवस्थालाई पूरा गर्दछ भन्ने कुरा थाहा हुन्छ ।
- नयाँ करार निस्तार-चाड
लियोनार्दो दा भिन्सी (सन् १४५२ – १५१९)द्वारा कोरिएको सुपरिचित चित्र ‘अन्तिम भोज’मा येशूज्यूले क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभन्दा अगिल्लो दिन चेलाहरूसँगै अन्तिम भोज गर्नुभएको दृश्यलाई चित्रण गरिएको छ । बाइबलमा यस भोजको नाम नयाँ करार निस्तार-चाड हो । येशूज्यूले निस्तार-चाड मान्ने ठूलो इच्छा गर्नुभएको थियो भनेर बाइबलमा लेखिएको छ ।[८२] उहाँले निस्तार-चाड मान्ने त्यति ठूलो इच्छा गर्नुको कारणचाहिँ यो चाड मानव-जातिको मुक्तिसँग सीधै सम्बन्धित भएकोले गर्दा हो । पापले गर्दा मर्नुबाहेक अर्को विकल्प नभएका मानव-जातिले ख्रीष्टको रगतद्वारा उद्धार पाउन सक्छन् ।[६४][८३][८४] येशूज्यूले निस्तार-चाडको रोटीलाई उहाँको देह, र दाखमद्यलाई उहाँको रगत भन्नुहुँदै निस्तार-चाडद्वारा पाप-क्षमा र अनन्त जीवनको प्रतिज्ञा गर्नुभयो ।[७४][७५] अनि नयाँ करार निस्तार-चाडको दिनमा परमेश्वरले हामीलाई उहाँको देह र रगत दिने प्रतिज्ञा गर्नुभयो । त्यसको भोलिपल्ट क्रूसमा च्यातिएको उहाँको देह, र बगेको रगतद्वारा उहाँले निस्तार-चाडको करारलाई पूरा गर्नुभयो ।[८५] येशूज्यूले मानव-जातिका पापको सट्टामा क्रूसमा मृत्यु भोग्नुभएर पाप-क्षमा र मुक्तिको बाटो खोलिदिनुभयो ।
अनि उहाँले रोटी लिनुभयो र धन्यवाद चढाउनुभएपछि त्यो भाँच्नुभयो र तिनीहरूलाई यसो भन्दै दिनुभयो, “तिमीहरूका निम्ति दिइएको यो मेरो शरीर हो । मेरो सम्झनामा यो गर्ने गर ।” यसै गरी खाइसक्नुभएपछि उहाँले कचौरा लिनुभयो र भन्नुभयो, “यो कचौरा तिमीहरूका निम्ति बगाइएको मेरो रगतमा स्थापित गरिने नयाँ करार हो ।
- नयाँ आज्ञा, प्रेम
येशूज्यूले चेलाहरूलाई “एक-अर्कालाई प्रेम गर” भन्ने एउटा नयाँ आज्ञा दिनुभयो ।[८६] नयाँ आज्ञा र नयाँ करार निस्तार-चाड अविभाज्य छन् । निस्तार-चाडमा समाविष्ट प्रेमको सिद्धान्तद्वारा यो कुरालाई बुझ्न सकिन्छ । निस्तार-चाडमा दिनुभएको आफ्नो देह र रगतद्वारा येशूज्यूले सन्तहरूलाई उहाँसित एउटै शरीर हुने गराउनुभयो । यो चाडद्वारा, सन्तहरू ख्रीष्टभित्र एउटै शरीर हुन्छन् ।[८७] पहिलैदेखि दुष्ट, र अरूलाई प्रेम गर्न नजानेको मानिस नै भए तापनि नयाँ करार निस्तार-चाड मानेर एकताबद्ध भएपछि चाहिँ एकले अर्कालाई आफ्नै शरीरलाई झैँ प्रेम गर्न सक्नेछ ।
“ येशूज्यूको देह र रगत सबै भाइहरू एउटै शरीर हुने भएकोले एक-अर्कालाई आफूलाई जस्तै प्रेम गर्न पुगिन्छ . . . येशूज्यूभित्र हामीहरू एउटै शरीर भएकाले के आफ्नो शरीरलाई घृणा गर्ने मानिस कोही हुन्छ र ? हामीहरू स्वभावैले दुष्ट भएकाले प्रेम गर्न नजाने तापनि अब येशूज्यूको देह र रगत हामीभित्र भएकोले हामीले दाजुभाइ-दिदीबहिनीहरूलाई प्रेम गर्न सकेका हौं । “ — आन साङ होङ (सन् २०१६ अप्रिल २५), परमेश्वरको रहस्य र जीवनको पानीको मूल, मल्कीसेदेक प्रकाशन कम्पनी, लि.
स्वर्गको आशा
येशूज्यूले मानव-जातिलाई स्वर्गको अस्तित्व र मूल्यबारे सिकाउनुभयो, जुन तिनीहरूलाई थाहा थिएन । ‘खेतमा गाडी राखिएको गाडधन’ र ‘बहुमूल्य मोती’ जस्ता दृष्टान्तहरूद्वारा उहाँले आफ्ना प्रजालाई स्वर्गको आशा दिनुभयो,[८८] र डाँडाको उपदेशमार्फत, तिनीहरूलाई स्वर्गको राज्यमा प्रवेश गर्न सकिने योग्यताबारे थाहा दिनुभयो । अनि स्वर्गको राज्यचाहिँ ‘धार्मिकताको खातिर सताइनेहरू’ र ‘परमेश्वरको इच्छाअनुसार गर्नेहरू’का लागि हो भन्नुभयो ।[८९][९०] जहाँ धन, त्यहीँ मन भनिएजस्तै हाम्रो मनलाई स्वर्गतिर लगाउन उहाँले हामीलाई स्वर्गमा धन-सम्पत्ति थुपार्न सिकाउनुभयो ।[९१] यो पृथ्वीलाई नै सर्वस्व ठान्दै जिइरहेका मानव-जातिलाई येशूज्यूले मृत्यु, पीडा र आँसु भएको स्वर्गको बारेमा बताइदिनुभयो ।[९२]
परमेश्वर र हामीबीचको सम्बन्ध
प्रभुको प्रार्थनाद्वारा येशूज्यूले, परमेश्वर र उहाँका प्रजाबीच पिता र सन्तानको जस्तो सम्बन्ध छ भनेर जानकारी दिनुभयो ।[९३] ‘बुबा’ भन्ने शब्द केवल परिवारमा प्रयोग हुन्छ । यो पृथ्वीमा शारीरिक परिवार भएजस्तै स्वर्गमा पनि आत्मिक परिवार छ ।[९४][९५][९६][९७] अर्थात् परमेश्वर र सन्तहरूचाहिँ प्रेमद्वारा गाँसिएका आत्मिक परिवार हुन् भन्ने अर्थ हो ।
नम्रता र सेवा
येशूज्यूले सिकाउनुभएको नम्रता र सेवाका शिक्षाहरू बाइबलका धेरै ठाउँहरूमा लेखिएको पाइन्छ । येशूज्यूले फरिसी र कर उठाउनेको दृष्टान्तद्वारा, जसले आफूलाई होच्याउँछ, त्यो उच्च पारिनेछ भन्ने शिक्षा दिनुभयो ।[९८] आफू नम्र भएर कसरी अरूको सेवा गर्नुपर्छ भन्ने कुरा उहाँ स्वयम्ले उदाहरण देखाउनुहुँदै हामीलाई सिकाउनुभयो । यसको प्रतिनिधि उदाहरण नै निस्तार-चाडको पवित्र भोजअघि गरिने गोडा धुने विधि हो । त्यो समयमा कसैको गोडा धोइदिनु भनेको नोकर जस्तो निम्न दर्जाको व्यक्तिले गर्ने काम थियो ।[९९][१००] तर येशूज्यू आफैले चेलाहरूका गोडा धोइदिनुभयो ।[४४] यस सम्बन्धमा उहाँले भन्नुभयो, “मैले तिमीहरूलाई एउटा उदाहरण दिएको छु, र जसो मैले तिमीहरूका निम्ति गरें, तिमीहरूले पनि त्यसै गर ।”[७७]
सुसमाचार प्रचारको मिसन
येशूज्यूले स्वर्ग उचालिनुअघि चेलाहरूलाई सुसमाचार प्रचारको मिसन सुम्पनुभयो । उहाँले पत्रुसलाई “के तिमी मलाई प्रेम गर्छौ ?” भनेर तीन पल्ट सोध्नुभयो । तब पत्रुसले “म तपाईंलाई प्रेम गर्छु” भनेर हरेक चोटि जवाफ दिँदा येशूज्यूले तिनलाई, भेडासँग तुलना गरिएका सन्तहरूको हेरचाह गर्न भन्नुभयो ।[५९] साथै उहाँले आफ्ना चेलाहरूलाई “जाओ, र सबै देशका जातिहरूलाई चेला बनाओ । पिता र पुत्र र पवित्र आत्माको नाउँमा तिनीहरूलाई बप्तिस्मा देओ” भन्नुहुँदै सुसमाचार प्रचार गर्न आग्रह गर्नुभयो ।[२०] येशूज्यूको स्वर्गारोहणपछि प्रेरितहरूले उहाँको शिक्षालाई अनुसरण गर्दै विभिन्न ठाउँहरूमा गएर नयाँ करारको सुसमाचार प्रचार गरी धेरै आत्माहरूलाई बचाउन कडा परिश्रम गरे ।
यो पनि हेर्नुहोस्
- शरीरमा आउनुभएका परमेश्वर (देहधारण)
- मसीह
- ख्रीष्ट
- दोस्रो आगमनका येशूज्यू (दोस्रो आगमनका ख्रीष्ट)
- येशूज्यूको जीवनी
- येशूज्यूसम्बन्धी बाइबलको अगमवाणी
- येशूज्यूको स्वरूप र जीवनपद्धति
- येशूज्यूका चमत्कारहरू
- येशूज्यूका दृष्टान्तहरू
- येशू ख्रीष्टका शिक्षाहरू
- अन्तिम भोज
- क्रूसको कष्ट
- येशूज्यूको पुनरुत्थान
- येशूज्यूको स्वर्गारोहण
सन्दर्भ सामग्रीहरू
- ↑ १.० १.१ १.२ "फिलिप्पी २:५-८"।
- ↑ "5547. Christos"। Biblehub।
ख्रीष्टोस् : अभिषिक्त जन, मसीह, ख्रीष्ट, शब्द उत्पत्ति : ख्रिओबाट
- ↑ "ख्रीष्ट शब्दको उत्पत्ति", Dictionary.com
- ↑ Smith, S., & Cornwall, J. (2017). The Complete Dictionary of Bible Names (16pt Large Print Edition). ReadHowYouWant.com, Limited. पेज ९९
- ↑ "4899. mashiach"। Biblehub।
शब्द उत्पत्ति : मासाकबाट, अर्थ : अभिषिक्त
- ↑ "के ख्रीष्टको अनुहार यही हो ?"। BBC। मार्च २६, २००१।
- ↑ "The Ongoing Mystery of Jesus's Face"। HISTORY। मार्च २२, २०२१।
- ↑ "यशैया ५३:१-२"।
- ↑ अध्याय ११ येशूज्यूको विषयमा, परमेश्वरको रहस्य र जीवनको पानीको मूल, आन साङ होङज्यू, पेज ५३, मल्कीसेदेक प्रकाशन कम्पनी लिमिटेड
- ↑ "कलस्सी ४:११"।
- ↑ "मत्ती १३:५५-५६"।
- ↑ "लूका ११:३७-३८"।
- ↑ "लूका १५:१-२"।
- ↑ "मत्ती २:१६-१८"।
- ↑ १५.० १५.१ "मत्ती ४:१-११"।
- ↑ १६.० १६.१ "यूहन्ना १०:३०-३३"।
- ↑ १७.० १७.१ "मत्ती २६:४७-५६"।
- ↑ मत्ती २६:५७ देखि २७:४४ सम्म
- ↑ १९.० १९.१ १९.२ "लूका २२:१९-२०"।
- ↑ २०.० २०.१ "मत्ती २८:१९-२०"।
- ↑ २१.० २१.१ "प्रेरित १:३-९"।
- ↑ "यशैया ९:६"।
- ↑ "मीका ५:२"।
- ↑ "मत्ती २:१३-१५"।
- ↑ यशैया १४:२४, २७
- ↑ अध्याय ४ मोशा र येशूज्यू, परमेश्वरको रहस्य र जीवनको पानीको मूल, आन साङ होङज्यू, पेज २७, मल्कीसेदेक प्रकाशन कम्पनी लिमिटेड
- ↑ "लूका ३:२१-२३"।
- ↑ "यशैया ४०:३"।
- ↑ "मलाकी ४:५-६"।
- ↑ "मत्ती १७:१२-१३"।
- ↑ "मत्ती ४:१७"।
- ↑ ३२.० ३२.१ "मर्कूस १:३५-३८"।
- ↑ "मर्कूस ३:२१"।
- ↑ "मत्ती ९:३५-३६"।
- ↑ "मर्कूस ११:१-२"।
- ↑ "मर्कूस ११:७-११"।
- ↑ मर्कूस ११:१२-१४, १९-२१
- ↑ "मर्कूस ११:१५-१९"।
- ↑ "लूका २०:२१-२६"।
- ↑ "मत्ती २४:३-८"।
- ↑ "मत्ती २४:३२-३३"।
- ↑ "मर्कूस १४:१०-११"।
- ↑ "लूका २२:७-१३"।
- ↑ ४४.० ४४.१ ४४.२ "यूहन्ना १३:१-७"।
- ↑ "यूहन्ना १३:२१"।
- ↑ "यूहन्ना १३:३६-३८"।
- ↑ "मत्ती २६:३६-४०"।
- ↑ "मत्ती २६:५९-६८"।
- ↑ "लूका २२:६०-६२"।
- ↑ "मत्ती २७:१-२"।
- ↑ "मत्ती २७:२४-२६"।
- ↑ "मत्ती २७:३०-३१"।
- ↑ "मत्ती २७:३५-३७"।
- ↑ "यूहन्ना १९:३०"।
- ↑ "मत्ती २७:५१-५३"।
- ↑ "मत्ती २७:५७-६०"।
- ↑ ५७.० ५७.१ "लूका २४:२५-२७"।
- ↑ "मर्कूस १६:१५-१६"।
- ↑ ५९.० ५९.१ "यूहन्ना २१:१५-१७"।
- ↑ "यूहन्ना ५:३९"।
- ↑ "मत्ती ११:२-५"।
- ↑ "यूहन्ना १:१, १४"।
- ↑ "१ तिमोथी २:५"।
- ↑ ६४.० ६४.१ "रोमी ६:२३"।
- ↑ ६५.० ६५.१ "यर्मिया ३१:३१-३४"।
- ↑ "यशैया ६३:१६"।
- ↑ "यशैया ६४:८"।
- ↑ "मत्ती २०:२८"।
- ↑ "रोमी ५:६-९"।
- ↑ "हिब्रू ४:१४-१५"।
- ↑ अध्याय २ ३ चरणका ७ वटा चाडहरू, परमेश्वरको रहस्य र जीवनको पानीको मूल, आन साङ होङज्यू, पेज २१-२२, मल्कीसेदेक प्रकाशन कम्पनी लिमिटेड
- ↑ "१ कोरिन्थी ५:७"।
- ↑ "प्रस्थान १२:१०-१४"।
- ↑ ७४.० ७४.१ ७४.२ ७४.३ "मत्ती २६:१९-२८"।
- ↑ ७५.० ७५.१ "यूहन्ना ६:५३-५४"।
- ↑ "मलाकी ३:१"।
- ↑ ७७.० ७७.१ "यूहन्ना १३:१५"।
- ↑ "लूका ३:३-२१"।
- ↑ ७९.० ७९.१ "लूका ४:१६"।
- ↑ "प्रेरित २:१-४१"।
- ↑ "यूहन्ना ७:२-३७"।
- ↑ "लूका २२:१५"।
- ↑ "एफिसी १:७"।
- ↑ "१ पत्रुस १:१८-१९"।
- ↑ "यूहन्ना १९:३४"।
- ↑ "यूहन्ना १३:३४"।
- ↑ "१ कोरिन्थी १०:१६-१७"।
- ↑ "मत्ती १३:४४-४६"।
- ↑ "मत्ती ५:३, १०"।
- ↑ "मत्ती ७:२१-२३"।
- ↑ "मत्ती ६:२०-२१"।
- ↑ "प्रकाश २१:४"।
- ↑ "मत्ती ६:९"।
- ↑ "हिब्रू ८:५"।
- ↑ "हिब्रू १२:९"।
- ↑ "२ कोरिन्थी ६:१८"।
- ↑ "गलाती ४:२६"।
- ↑ "लूका १८:९-१४"।
- ↑ "गोडा धुने विषय", The Bible Cyclopaedia जोन विलियम पार्कर, पृष्ठ 1340, १८४३
- ↑ Mrs. Humphrey Ward (१८३४), Q. Why is the ceremony of washing the feet so often mentioned in the Old and New Testament?, A Guide to Jewish History, ceremonies, manners, and customs, ancient and modern, in the form of question and answer, by the authoress of "the Child's Guide to Knowledge." सिम्प्किन, मार्सल, पृष्ठ 109